niedziela, 25 sierpnia 2013

Jak negatywne przekonania kluczowe ograniczają Twoje życie i związki?

2


Witaj

W dzisiejszym artykule zajmiemy się nieco bliżej historiami bazowymi, znanymi również jako przekonania kluczowe. Najpierw pokrótce wyjaśnię czym są takie przekonania, następnie przedstawię Ci listę tych najbardziej powszechnych. W następnym wpisie dowiesz się dokładnie jak powstają historie bazowe, jak wpływają na Twoje życie i jak ograniczają Twoje związki z innymi ludźmi i blokują Ci dostęp do zasobów.

Historie bazowe to przekonania, które powstają jeszcze we wczesnym dzieciństwie jako próba interpretacji dziecięcej rzeczywistości, dziecięcych doświadczeń i relacji z rodzicami. Najwięcej o przekonaniach kluczowych możemy dowiedzieć się studiując terapię poznawczo-behawioralną (tutaj polecam rewelacyjną książkę J. Beck), psychologię poznawczą oraz pracę np. Daniela Siegela dotyczące rozwoju umysłu.

Każde przekonanie jest w pewnym sensie iluzją. Jest myślą na temat rzeczywistości, próbą ubrania otaczającego nas świata w bezpieczny, stały i prosty schemat umysłowy. Przez to każde przekonanie jest "zakłamane" - upraszcza rzeczywistość (usuwając ogromną ilość czynników i danych), zniekształca rzeczywistość (również dążąc do jej uproszczenia) oraz generalizuje (aby objąć jednym schematem myślowym jak najwięcej podobnych elementów). Przekonania oczywiście są potrzebne ponieważ dzięki nim jesteśmy w stanie funkcjonować w abstrakcyjnym świecie ludzkich relacji, komunikacji, lingwistyki i biznesu. Dzięki interpretacjom rzeczywistości, abstrakcyjnemu i kreacyjnemu myśleniu rozwijamy technologię i systemy coraz bardziej ułatwiające nam życie.

Problem powstaje w momencie gdy wierzymy w obiektywność naszych przekonań i interpretacji rzeczywistości i zdarzeń, zapominając o ich ulotności, niedokładności, masie błędów poznawczych i mechanizmów obronnych jakimi funkcjonowanie naszego umysłu jest obarczone. Istnienie świata obiektywnego i adekwatność tego jak doświadczamy go zmysłowo (i ilość zniekształceń jaka powstaje na poziomie samego zmysłowego odbioru świata) niech pozostanie tematem odrębnego artykułu i odrębnej dyskusji.

Wolność powstaje w momencie gdy uświadamiamy sobie ulotność aktywności naszego umysłu, nieadekwatność naszych interpretacji i ich niedokładność i uzyskujemy przestrzeń by zdystansować się do naszych ocen na temat świata, nas samych, naszego życia i innych ludzi. W tej przestrzeni powstaje bowiem wiele napięć i blokad wynikających ze specjalnego rodzaju przekonań: wymogów - czyli historii, że rzeczywistość powinna być X a nie powinna być Y.

Gdy wymóg "ludzie muszą być dla mnie mili" jest spełniony - wszystko jest okej, mamy dostęp do zasobów, uśmiechamy się, świetnie się czujemy. Jeżeli jednak rzeczywistość zamiast wymaganej przychylności innych ludzi zaoferuje nam kogoś złośliwego - automatycznie tracimy dostęp do swobodnego, bezwysiłkowego funkcjonowania. Nasze ciało nieprzyjemnie się napina, nasza świadomość się zawęża koncentrując się w pełni niespełnionym wymogu, zaczynamy być reaktywni, reagować automatycznie agresywnie i bezmyślnie. Większość społeczeństwa funkcjonuje w ten sposób. Czując się dobrze gdy wszystkie ich wymogi są spełnione i czując napięcie, dyskomfort i złość gdy tylko kryterium jednej z ich osobowości zostanie aktywowane.


O tym w jaki sposób osobowości (różne części naszej psychiki) konstruują wymogi, jak te wymogi są aktywowane, jak tracimy w sytuacjach stresowych dostęp do zasobów, flow, życzliwości i otwartości oraz przede wszystkim jak pracować z taką przypadłością umysłu - opiszę w jednym z najbliższych artykułów. Uważam, że to niesamowicie ciekawe zagadnienie łączące wiedzę pochodzącą z takich systemów jak Voice Dialogue, Internal Family Systems i Mind-Body Bridgind w jedną wspierającą się i praktyczną technikę rozwoju i przemiany osobistej.

Przekonania kluczowe to przekonania, na których jest zbudowany cały nasz model świata. Umysł często opiera się na ekonomii myślenia. Wybiera te przekonania i schematy, których zbudowanie i utrzymanie będzie wymagało jak najmniejszej ilości energii, jak najmniejszego wysiłku i które ochronią system (psychikę) przed doświadczaniem nieprzyjemnych emocji. Na bazie ekonomii myślenia powstała ogromna ilość błędów poznawczych takich jak: efekt pierwszeństwa przekonań (silniej wierzymy w przekonanie, z którym spotkaliśmy się najpierw) czy też efekt potwierdzania przekonań (wyszukiwanie w rzeczywistości potwierdzeń naszych schematów myślowych oraz usuwanie, niezauważanie, wypieranie zaprzeczeń naszych schematów myślowych).

Przekonanie kluczowe jest bardzo silnym przekonaniem dotyczącym nas samych, interpretującym nasze miejsce w świecie i w relacjach z innymi, na którym są budowane kolejne przekonania, je potwierdzające i wspierające. Czasem, jeżeli przekonanie kluczowe jest bardzo silnie negatywne może powstać tak zwane przekonanie kompensacyjne, które ma umożliwić psychice ucieczkę od negatywnego przekonania pierwotnego.

Gdy małe dziecko podchodzi do swojej mamy i potrzebuje zostać przez nią przytulone a mama w tym momencie jest bardzo zajęta i z gniewem każe się od siebie odczepić, dziecko czuje silne emocje odrzucenia i musi jakoś zinterpretować taką sytuację w swoim powstającym dopiero modelu umysłowym. Ponieważ dziecko do pewnego momentu rozwoju psychiki jest absolutnie egocentryczne interpretuje wszystko jako albo swoją winę albo swoją zasługę (mówiąc metaforycznie czuje się "pępkiem świata").

Powstaje więc historia pt. "nie zasługuję na miłość" albo "nie jestem wystarczająco dobry".

Jeżeli dziecko dostanie jakieś zadanie od rodziców i nie uda mu się go zrealizować, a rodzice zamiast zachęcić małego do dalszych prób i wytrwałości okażą swoją dezaprobatę i niezadowolenie również może powstać egocentryczna interpretacja pt. "nie poradzę sobie"/"nie dam rady".

Tym w jaki sposób dokładnie powstają przekonania kluczowe, jak są powiązane z bazowymi odczuciami, jak nas ograniczają w różnych kontekstach życia prowadząc do toksycznych związków, lęku przed odrzuceniem, kompulsywnych zachowań, uzależnień, blokując dostęp do różnych zasobów i oczywiście jak z nimi efektywnie pracować za pomocą integracji części, elementów terapii poznawczej i praktyki uważności - zajmiemy się już w kolejnym artykule.

Pomimo tego, że wierzymy w nasze przekonania kluczowe, często będąc ich zupełnie nieświadomymi - na szczęście większość z nich jest zupełnie nieadekwatna do aktualnego stanu rzeczywistości. Nawet jeżeli wierzysz, że "jesteś niekompetentny"/"nie dasz sobie rady" - poprzez pracę poznawczą jesteś w stanie z pewnością znaleźć masę przykładów, które temu zaprzeczą i pokażą Ci z iloma sytuacjami i wyzwaniami w swoim życiu świetnie sobie poradziłeś.


Każdy z nas może mieć bardzo zróżnicowane zestawy negatywnych przekonań kluczowych, jednak większość z nich można tak naprawdę przyporządkować do kilku głównych grup historii.

1. NIE JESTEM WYSTARCZAJĄCO DOBRY (niekompetencja)

2. NIE ZASŁUGUJĘ NA MIŁOŚĆ

3. NIE PRZYNALEŻĘ (jestem niechciany, inny)

4. JESTEM ZŁY (niedoskonały, uszkodzony)

5. JESTEM BEZSILNY (nie dam rady)

6. JESTEM ZAGROŻONY (niebezpieczeństwo)

7. MYLĘ SIĘ (nie wiem, nie znam się)


Odpowiadające istotne sfery życia, w których możemy najsilniej odczuć wpływ adekwatnych negatywnych przekonań kluczowych to:

1. Biznes, sukces, misja życiowa

2. Miłość, związki, relacje

3. Przynależność do grupy, zespołu

4. Poczucie własnej wartości

5. Potrzeba kontroli

6. Poczucie bezpieczeństwa

7. Brak autorytetu i wiary we własne możliwości


Pośród tych ograniczających wzorców myślenia jest bardzo dużo różnych wariacji i zróżnicowanych przekonań. Każdy system przekonań jest od siebie różny i jest silnie ukształtowany przez indywidualne doświadczenia danej jednostki, schematy rodzinne, proces socjalizacji. Kiedy zaczniesz odkrywać swój własny system przekonań kluczowych zaczniesz wyraźnie rozumieć w jaki sposób wpłynął na ukształtowanie najważniejszych dziedzin i kwestii w Twoim życiu. Twojego związku, Twojej życiowej misji, Twoich relacji, Twoich pasji.

WAŻNE: Pamiętaj, że przekonania kluczowe zawsze dotyczą Ciebie i są poznawczo sformułowane w pierwszej osobie. Historie pt. ludzie mnie nie kochają, ludzie mnie odrzucają są przekonaniami wspierającymi powstającymi na skutek błędów poznawczych takich jak efekt potwierdzania przekonań oraz samospełniającej się przepowiedni.


 LISTA CZĘSTYCH NEGATYWNYCH PRZEKONAŃ KLUCZOWYCH:


1. NIE JESTEM WYSTARCZAJĄCO DOBRY (niekompetencja)

- nie jestem odpowiedni

- nie umiem zrobić czegoś dobrze

- nie umiem czegoś naprawić

- nie odniosę sukcesu

- nie jestem wartościowy

- jestem gorszy od innych

- jestem niczym

- jestem bezwartościowy

- jestem nieistotny



2. NIE ZASŁUGUJĘ NA MIŁOŚĆ

- nie jestem kochany

- nie jestem akceptowany

- jestem odrzucany

- nie jestem wyjątkowy

- nie liczę się

- jestem bezwartościowy

- jestem nieinteresujący



3. NIE PRZYNALEŻĘ (jestem niechciany, inny)

- jestem niechciany

- jestem samotny

- jestem niemile widziany, nieproszonym gościem

- nie pasuję nigdzie

- nie istnieję

- jestem niczym

- nie powinno mnie tu być

- jestem nikim

- odstaję od reszty

- jestem nieważny

- jestem nieinteresujący

- nie mam znaczenia



4. JESTEM ZŁY (niedoskonały, uszkodzony)

- to moja wina

- jestem winny

- jestem zły

- jestem niekompletny

- jestem niedoskonały

- jestem nieatrakcyjny

- jestem uszkodzony

- jestem głupi

- jestem dziwny

- jestem wolny

- jestem nieprawdziwy

- jestem brzydki/gruby/brudny

- nie mogę być sobą

- jestem nieużyteczny/nieczysty/niezbalansowany

- jestem szalony

- nie zasługuję na nic (na miłość, na opiekę, na życzliwość, na dobro)

- coś jest nie tak ze mną



5. JESTEM BEZSILNY (nie dam rady)

- nie dam rady

- nie umiem

- nie mogę tego zrobić

- jestem ofiarą

- jestem słaby

- jestem bez mocy

- jestem nieefektywny

- nie mam żadnego wyboru

- jestem mniejszy/słabszy od X

- zawsze jestem gorszy (rezultaty)

- zawsze jestem na ostatnim miejscu

- jestem przegrany

- nie umiem o siebie zadbać

- nie umiem o siebie zawalczyć

- jestem nieadekwatny

- nie umiem odmawiać



6. JESTEM ZAGROŻONY (niebezpieczeństwo)

- nie jestem bezpieczny

- boję się

- jestem niepewny

- jestem wrażliwy

- jestem odsłonięty



7. MYLĘ SIĘ (nie wiem, nie znam się)

- nie wiem

- nie umiem

- nie rozumiem

- zawsze się mylę

- nie umiem zrozumieć

- nie jestem zrozumiany

- jestem w nieodpowiednim miejscu

- nie ma ze mnie pożytku


Jeżeli masz jakieś pytania pisz śmiało w komentarzach - na wszystkie z przyjemnością odpowiem :)

Zapraszam do dyskusji! :)

2 komentarze:

Konrad pisze...

Bardzo ciekawy artykuł!
Wielkie dzięki :)

Anonimowy pisze...

Super artykuł !!!!

Prześlij komentarz

Komentujcie proszę albo zalogowani (Google, TypePad, OpenID, AIM etc.) albo korzystając z opcji Komentarz jako: Nazwa/adres URL.

Możecie wpisać imię (imię, nazwisko, nick) a adres URL pominąć.

 
Design by ThemeShift | Bloggerized by Lasantha - Free Blogger Templates | Best Web Hosting